Nie zapomnij o prezencie – dzisiaj Dzień Dziadka

Dziadunio, dziadek, dziad ma sporo literackich portretów.

Jednym z nich jest dziadek ze znanej książki Astrid Lindgren „Dzieci z Bullerbyn”. Dziadziuś jest co prawda tylko dziadkiem Britty i Anny, ale, jak pisze Lisa, jest to najlepszy dziadziuś na świecie i należy do nas wszystkich. Choć starszy pan prawie nie wstaje z fotela i nie bierze udziału we wspólnych zabawach, dzieci bardzo lubią przebywać w jego pokoju, czując się tam szczęśliwe i bezpieczne. Dziadek ma w szafie to, co dzieci lubią najbardziej: pełno skarbów, m.in. ołów do topienia na wróżby w Nowy Rok. W pokoju stoi skrzynia z jabłkami, których zapach roznosi się w całym pomieszczeniu. Tutaj to nie dziadek czyta wnukom – to oni mogą poczytać mu gazetę, zaśpiewać, zrobić kogel-mogela, a on odwdzięczy się dzieciom opowieściami o dawnych czasach.

W polskiej literaturze porozbiorowej – jest symbolem tradycji, strażnikiem obyczaju, języka i kultury polskiej; to często wzorzec postawy patriotycznej, weteran kolejnych powstań, snujący przy kominku wspomnienia z bohaterskiej przeszłości.

Jako wzór prawości i uczciwości jest przedstawiony, w XVIII wieku, dziadek Pana Podstolego, bohatera powieści dydaktycznej Ignacego Krasickiego:

„Wsi przecież żadnej nie kupił, królewszczyzny nie wziął, kapitałów nie zostawił. […] żadnego podarunku nie wziął, żadnego jego dekretu trybunał nie skasował, żadnemu się obywatelowi od przyjacielskiej usługi czy to na kompromisa, czy na kondescencje nie wymówił; stąd też zyskał powszechną miłość i uszanowanie”

Piękny, pastelowy wizerunek swojego dziadka – Juliusza Kossaka – ukazała Maria Pawlikowska-Jasnorzewska w liryku „Dziadzio”. W tym poetyckim wspomnieniu dziadek wnuczki – poetki przedstawiony jest z miłością i ciepłem:

„Dziadzio siedział w pracowni przed sztalugą,
palił cygaro,
Brał pędzel do ust, namyślał się długo (…)”

Dzisiejsi dziadkowie – energiczni, aktywni zawodowo, zaangażowani społecznie – często różnią się od ich literackich wizerunków. Ale oni też mają słabość do swoich wnuków, skłonność do ich rozpieszczania, potrzebę.

Jedną z najwspanialszą babek w XX-wiecznej literaturze przeznaczonej dla młodych czytelników jest babka Tańska z Awantury o Basię Kornela Makuszyńskiego Zdarza się często, że dzisiejsi dziadkowie – energiczni, aktywni zawodowo, zaangażowani społecznie – różnią się bardzo od ich literackich wizerunków. Ale i tacy dzisiejsi dziadkowie mają słabość do swoich wnuków, skłonność do ich rozpieszczania, potrzebę kontaktu z nimi, chociaż może nieco innego niż tylko snucie opowieści o przeszłości. Rola dziadków w życiu dziecka jest nie do przecenienia – tak zawsze było, i dobrze jeśli jest i dzisiaj. Z okazji obchodzonych właśnie Dni Babci i Dziadka, przypomnijmy ich literackie wizerunki, które zapadły zapewne w pamięć niejednego z Czytelników